سامانه‌های تشخیص نفوذ (IDS) وظیفهٔ شناسایی و تشخیص هر گونه استفادهٔ غیرمجاز به سیستم، سوء استفاده و یا آسیب رسانی توسط هر دو دستهٔ کاربران داخلی و خارجی را بر عهده دارند. تشخیص و جلوگیری از نفوذ امروزه به عنوان یکی از مکانیزم‌های اصلی در برآوردن امنیت شبکه‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای مطرح است و عمومأ در کنار دیواره‌های آتش و به صورت مکمل امنیتی برای آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سامانه‌های تشخیص نفوذ به صورت سامانه‌های نرم‌افزاری و سخت افزاری ایجاد شده و هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. سرعت و دقت از مزایای سیستم‌های سخت افزاری است و عدم شکست امنیتی آن‌ها توسط نفوذگران، قابلیت دیگر این گونه سیستم‌ها می‌باشد. اما استفادهٔ آسان از نرم‌افزار، قابلیت سازگاری در شرایط نرم‌افزاری و تفاوت سیستم‌های عامل مختلف، عمومیت بیشتری را به سامانه‌های نرم‌افزاری می‌دهد و عمومأ این گونه سیستم‌ها انتخاب مناسب تری هستند. به طور کلی سه عملکرد اصلی IDS عبارت است از: نظارت و ارزیابی، کشف و واکنش. بر همین اساس هر IDS را می‌توان بر اساس روشهای تشخیص نفوذ، معماری و انواع پاسخ به نفوذ دسته بندی کرد.